Met ingang van de begroting 2016 dient onderstaande tabel met financiële kengetallen te worden opgenomen op grond van art. 11 BBV en de “Regeling vaststelling Kengetallen”. Gedachtegang van de commissie BBV is dat deze kengetallen door de toezichthouders (gemeenteraad en provincie) meegewogen dienen te worden bij de beoordeling van de financiële positie van de gemeente. Hierbij zal nadrukkelijk de eigen specifieke situatie in ogenschouw genomen moeten worden, omdat deze voor iedere gemeente min of meer uniek is. Oftewel, enige nuancering is op zijn plaats bij het interpreteren van de ‘kale’ cijfers.

Grafiek Solvabiliteit

Grafiek GREX

Grafiek Netto schuldquote

Netto schuldquote

De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. De VNG stelt over de netto schuldquote: “Normaal ligt de netto schuldquote van een gemeente tussen 0% en 90%. Als de netto schuldquote tussen 100% en 130% ligt, is de gemeenteschuld hoog (oranje). Hij moet niet verder stijgen. Als de netto schuldquote boven de 130% uitkomt, dan bevindt de gemeente in de gevarenzone (rood).” Door forse investeringen neemt de schuld de komende jaren toe, maar door de verkopen in RijswijkBuiten daalt deze tot een acceptabel niveau.

Solvabiliteitsratio

De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de in de verhouding tussen het eigen vermogen en het totaal vermogen en de mate waarin de gemeente op lange termijn in staat is aan de financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteit is de belangrijkste graadmeter voor de financiële gezondheid. In de begroting 2024 zit de solvabiliteit op de ondergrens van een neutraal financieel profiel (20%), meerjarig zakt het door de ondergrens heen en zakt de gemeente af naar een risicovol financieel profiel. De belangrijkste oorzaken voor deze verslechtering zijn:

• het negatieve resultaat over boekjaar 2022 ad. € 11 mln., voornamelijk veroorzaakt door de verliesneming van € 17 mln. op de grondexploitaite Rijswijk Buiten;

• het verwachte negatieve resultaat over boekjaar 2023 ad. € 14 mln., voornamelijk veroorzaakt door een onverwachte uitgavenstijging voor jeugdzorg, WMO en bijstandsuitkeringen;

• de hogere financieringsbehoefte voor (nieuwe en doorgeschoven) investeringsprojecten en voor de grondexploitatie Rijswijk Buiten doordat daar het afzettempo vertraagd is; en

• de financiële verhouding met het Rijk. Rijswijk is een nadeelgemeente bij de herverdeling van het gemeentefonds en bij het BUIG budget. Voor de uitgaven aan jeugdzorg heeft het kabinet in 2022 incidentele extra middelen toegekend, maar structureel blijft sprake van een tekort in het meerjarenbeeld.

De algemene reserve is de belangrijkste buffer om tegenvallers en risico's op te vangen. Na het afboeken van het negatieve resultaat 2022 resteert een saldo van € 20 mln. Rekeninghoudend met het verwachte negatieve resultaat over 2023 komt de algemene reserve eind 2023 uit op € 6 mln. Op grond van de aangenomen motie bestemmingsreserves (4 juli 2023) zijn de reserves geanalyseerd. Afhankelijk van de financiele ontwikkelingen zal het college bij de jaarrekening 2023 aan de raad voorstellen € 10 mln. over te hevelen naar de algemene reserve.

Structurele exploitatieruimte

Het kengetal structurele exploitatieruimte vergelijkt de structurele baten en structurele lasten met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten (bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de OZB) toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. De structurele exploitatieruimte is vanaf jaarschijf 2026 negatief, dit is onder andere verklaarbaar door het negatieve begrotinssaldo.

Grondexploitatie

Omdat grondexploitaties een forse impact kunnen hebben op de financiële positie, is het kengetal grondexploitatie toegevoegd. Dit kengetal geeft de grondpositie (de waarde van de grond) weer ten opzichte van de totale baten. Hoe lager het percentage voor dit kengetal, hoe gezonder dit kengetal is. In Rijswijk is de grondexploitatie zeer bepalend voor de kengetallen. Het kengetal grondexploitatie is sterk dalend van 40% in de jaarrekening 2022 naar 18% in 2027. Dit wordt veroorzaakt door de grondexploitatie RijswijkBuiten. Deze ontwikkeling is onder voorbehoud van de twaalfde herziening van de GREX RijswijkBuiten. Deze herziening kan ook effect hebben op het sovabiliteitsratio en de netto schuldquote.

Belastingcapaciteit

Het kengetal belastingcapaciteit laat zien hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot de landelijk gemiddelde woonlasten. Naast de onroerendezaakbelasting wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing, omdat deze heffingen niet kostendekkend hoeven te zijn, maar ook lager vastgesteld mogen worden (er is dan sprake van belastingcapaciteit die niet benut wordt). De uitkomst geeft inzicht in de ruimte voor belastingverhoging om bijvoorbeeld een financiële tegenvaller op te vangen of om nieuw beleid te dekken (in het volgende begrotingsjaar). Hiermee geeft dit kengetal – naast de schuld en de verhouding tussen structurele lasten en structurele baten – een indicatie van de wendbaarheid van de begroting, oftewel de mate waarin bijgestuurd kan worden op een tegenvaller (de wendbaarheid wordt verder beperkt door een hoge schuld en structurele lasten die hoger zijn dan de structurele baten). Voor Rijswijk is het kengetal belastingcapaciteit van 111% gedaald naar 108% van af 2024.

Conclusie:

De financiële gezondheid staat onder druk, terugval naar risicovol profiel in zicht

De begroting 2024 sluit op een begrotingsoverschot van € 2 mln. Het meerjarenbeeld laat zien dat de financiële gezondheid fors onder druk staat. Daarbij is ook nog sprake van een aantal belangrijke risico's en onzekerheden: de waardering van de grondexploitatie Rijswijk Buiten, de ontwikkeling van de uitgaven aan jeugdzorg en de financiële verhouding met het Rijk.

In de kadernota 2024 wordt het meerjarenbeeld geactualiseerd. Gelet op bovengenoemde risico's en onzekerheden blijft de koers voor Rijswijk gericht op een financieel neutraal profiel. Indien nodig komt het college in de kadernota 2024 met voorstellen en maatregelen om de financiële gezondheid op orde te houden. Tot die tijd geldt dat nieuwe plannen en ambities die geld kosten alleen mogelijk zijn door het schrappen van oud beleid. De focus komt vooral te liggen op de uitvoering van de bestaande plannen en ambities.